Οι απαρχές της εραλδικής

Μέρος απο το «Υφαντό (ταπισερί) του Μπαγιέ» 1077
Ολόκληρο εδώ

Ο

ι απαρχές της εραλδικής δεν μπορούν να αναζητηθούν σε κάποιον μεμονωμένο φορέα, σε κάποιο ορισμένο χρονικό διάστημα ή σε κάποιο συγκεκριμένο τόπο. Αν και κατά τον 11ο αιώνα συναντάμε σχέδια που παραπέμπουν σε εραλδική, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις που να τεκμηριώνουν την εραλδική χρήση αυτών των σχεδίων. Για παράδειγμα το «Υφαντό (ταπισερί) του Μπαγιέ» αναπαριστά την εισβολή των Νορμανδών στην Αγγλία το 1066 και πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε το 1077, όταν ο καθεδρικός ναός του Μπαγιέ ξανακτίστηκε. Στο υφαντό αυτό παρουσιάζονται πλήθος σχεδίων από ασπίδες πάνω στις οποίες υπήρχαν σύμβολα και διάφορα τυπικά εραλδικά σχέδια, όμως δεν υπήρξε ποτέ κάποιο τεκμήριο που να αποδεικνύει ότι αυτά είχαν εραλδική εφαρμογή. Δεν βρέθηκε το ίδιο σχέδιο να κοσμεί τον θυρεό κάποιου φορέα ούτε φυσικά βρέθηκε και κάποιος θυρεός στην πορεία της εξέλιξης της εραλδικής που να συμπίπτει με κάποιο απο τα σχέδια αυτά.

Παρομοίως, σε μία αναφορά Γάλλων ιπποτών που υπηρετούσαν στο Βυζάντιο, στην υπό του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ αυλή, κατά τις αρχές του 12ου αιώνα, περιγράφεται ότι οι ασπίδες τους ήταν από γυαλισμένο μέταλλο, χωρίς καμία αναπαράσταση. Ένα Ισπανικό χειρόγραφο του 1109 περιγράφει κάποιες ασπίδες, άλλες διακοσμημένες, άλλες όχι, που επίσης δεν εμφανίζουν κάποιο εραλδικό ενδιαφέρον. Το Αββαείο του Σαιν-Ντενί είχε κάποιο παράθυρο πάνω στο οποίο υπήρχε η αναπαράσταση ιπποτών που ξεκίναγαν για την δεύτερη σταυροφορία το 1147, και πιθανόν να είχε κατασκευαστεί αρκετά αργότερα από τις σταυροφορίες. Σε μια εικονογράφηση του παραθύρου από τον Μπερνάρ ντε Μονφωκόν, πριν αυτό καταστραφεί, δεν παρουσιάζεται κάποιο εραλδικό στοιχείο πάνω σε καμία ασπίδα απο αυτές που φέρουν οι εικονιζόμενοι ιππότες.

Καλλιτέχνημα απο τον τάφο του
Γοδεφρείδου Ε΄ του Ανζού.
Το παλαιότερο δείγμα
μιας πρώιμης εραλδικής

Στην Αγγλία από την εποχή της κατάκτησης της από τους Νορμανδούς, επίσημα έγγραφα στις αρχές του 12ου αιώνα έφεραν σφραγίδες με πιθανό εραλδικό χαρακτήρα. Αρκετές σφραγίδες δε μεταξύ του 1135 και 1155, φαίνεται να έχουν υιοθετήσει κάποιας μορφής εραλδικό χαρακτήρα, καθώς απεικονίζουν εραλδικά σύμβολα από Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας πρώτης σφραγίδας με πρώιμο εραλδικό χαρακτήρα, είναι σε μία χάρτα που υπογράφεται από τον Φίλιππος Α΄ της Αλσατία, το 1164. Σφραγίδες απο το τέλος του 11ου με αρχές του 12ου αιώνα έχουν στοιχεία χρήσης της εραλδικής. Κατά τα τέλη όμως του 12ου αιώνα οι σφραγίδες έχουν πλέον καθαρά εραλδικό χαρακτήρα και απεικονίζουν θυρεούς και εραλδικά σύμβολα.

Ένα από τα πιο πρώιμα παραδείγματα εραλδικής μπορούμε να δούμε στον τάφο του Γοδεφρείδος Ε΄ του Ανζού, που πέθανε κατά το 1151. Ένα καλλιτέχνημα που πιθανόν να ανέθεσε η χήρα του να φτιαχτεί περίπου από το 1155 έως το 1160. Τον παρουσιάζει να φέρει μια μπλε ασπίδα διακοσμημένη με έξη λέοντες εφορμώντες. Ένα μεσαιωνικό χρονικό αναφέρει η ασπίδα αυτή του δόθηκε το 1128, όταν αυτός χρίστηκε ιππότης, από τον πεθερό του Ερρίκο Α΄ της Αγγλίας. Όμως το χρονικό αυτό φαίνεται να είναι του 1175.

Οι πρώιμοι εραλδικοί συγγραφείς αποδίδουν τους λέοντες της Αγγλίας στον Γουλιέλμο Α΄ της Αγγλίας (Γουλιέλμος ο Κατακτητής) άλλα μεταγενέστερα τεκμήρια αποδίδουν ότι οι λέοντες χρησιμοποιήθηκαν από το Αγγλικό στέμμα αργότερα, από τον Βασιλιά Ιωάννη της Αγγλίας, κατά την βασιλεία του πατέρα του Ερρίκου Β΄ της Αγγλίας, που πέθανε το 1189. Ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, που διαδέχτηκε τον πατέρα του στον θρόνο πιστεύεται ότι ήταν ο πρώτος που έφερε ως εραλδικά σύμβολα τους τρεις λέοντες, που κοσμούν μέχρι και σήμερα το εθνόσημο της Αγγλίας.

Ένα ακόμα πρώιμο παράδειγμα εραλδικής έχουμε και στην σφραγίδα του Κνούτου ΣΤ΄ της Δανίας η οποία χρησιμοποιήθηκε περί τα 1194 ως προσωπικό έμβλημα του φορέα. Δεν είναι άλλος από τον θυρεό του οίκου του Εστριντσόν. Τρία εστεμμένα μπλε λιοντάρια ανάμεσα από εννέα κόκκινα φύλλα νούφαρων ή καρδιές όπου είναι μέχρι τις μέρες μας το εθνόσημο της Δανίας. Η σφραγίδα βρέθηκε στην Γερμανία το 1879 στο αρχείο του δουκάτου του Σβερίν. Αξίζει προσοχής το στέμμα που είναι "κλειστού" τύπου και διαφέρει απο αυτά των διαδόχων του.

Σχέδιο της σφραγίδας του Κνούτου ΣΤ΄ της Δανίας,
απο τον καθηγητή Julius Magnus Petersen (4/9/1827 – 1/2/1917).
Το δεύτερο παλαιότερο δείγμα μιας πρώιμης εραλδικής.

Οι απαρχές τις εραλδικής αρκετές φορές σχετίζονται με τις σταυροφορίες. Η συγκέντρωση μεγάλων στρατών πιθανόν να δημιούργησε την ανάγκη να υπάρχει κάποιος τρόπος να αναγνωρίζεται η ταυτότητα του διοικητή ή των ευγενών που συμμετείχαν σε αυτούς. Η εραλδική, ενώ είχε καθαρά στρατιωτική χρήση, αργότερα και σιγά, σιγά εφαρμόστηκε ως μια μέθοδο αναγνώρισης της ταυτότητα του φορέα για κάθε κοινωνική εκδήλωση της εποχής.